Güzel ve olumlu davranışlarımızın büyük bir kısmını daha çocukken ailede veya okulda kazanıyoruz. Okuma alışkanlığı da bu anlamda çocuklarımızın küçük yaşlardan itibaren kazanması gereken bir davranış. İlköğretimin ilk yıllarında okuma alışkanlığını kazanamamış çocukların ileriki çağlarda iyi bir okuyucu olması çok güçtür. Çocukların dünyası ile biz büyüklerin dünyası çok farklı. Bu yüzden onlara okuma alışkanlığı kazandırırken dikkat etmemiz gereken birçok husus var. Bu hususlardan en önemlisi onların okuyacağı kitapların özellikleridir. Öyleyse biz yetişkinler çocuklarımızın okuyacağı kitapların seçiminde daha dikkatli olmalıyız.
*
İşe ilk olarak onlara alacağımız kitapların fiziki özelliklerinden başlayalım isterseniz. Çocuklarımızın okuyacağı kitapların kapağı sağlam, kaliteli, onların yaş özelliklerine ve çocuk zevkine uygun olmalıdır. Özellikle kitabın kapağındaki resimler ve renklerin cıvıl cıvıl, okumaya özendirici olmasına dikkat etmeliyiz. Kitabın boyutu, hacmi, baskısı, cildi, tasarımı, sayfa düzeni, yazı karakteri, yazı puntosu da en az kapağı kadar önemlidir ve mutlaka çocuğun dünyasına ve yaş özelliklerine uygun olmalıdır.
*
Kitabın muhtevası çocuklarımızın günlük hayatıyla bağlantılı olmalı. Konunun hayatın içinden seçilmiş olması gerekir. Çocuklar bu anlamda okudukları kitapta kendi hayatlarını bulmalılar. Böylece okurken hayata ve olaylara değişik yönlerden bakmayı, değerlendirmeyi, karşılaştıkları sorunlara farklı çözüm yolları üretmeyi öğrenmiş olurlar.
*
Çocuklarımıza okumaları için aldığımız kitaplar onların zihinsel becerilerini, dil becerilerini, temel becerilerini geliştirmelidir. Sebep sonuç ilişkisi kurma, mukayese yapma, yorum yapma, süratli ve anlamlı okuma, düşüncelerini yazıya dökme, görsel okuma, eleştirel düşünme, kendini ifade edebilme, karar verme, problemlere çözüm önerileri sunma gibi becerilerini daha üst düzeye çıkarmalı ve aynı zamanda çocuklarımıza estetik duyarlılık kazandırmalıdır.
*
Çocuklarımıza sunduğumuz kitaplarda güzel dilimiz Türkçe’nin kurallarına dikkat edilmiş olması, Türkçe’nin haz ve zevkini tattırması arayacağımız en önemli özelliklerden biri olmalıdır. Zira dil önemlidir. Çünkü dil, kültürün en temel taşıyıcı vasıtasıdır. Bu bağlamda çocuk edebiyatımızın seviyelerine uygun seçkin eserleri ile yavrularımızın tanıştırılmasında fayda var. Tabiki evrensel değerleri içerisinde barındıran dünya çocuk edebiyatı klasiklerinden de kitaplar seçilmelidir. Burada şu hususa da dikkat etmemiz gerektiğini hatırlatalım. Çocuklarımızın okuyacağı kitaplar mutlaka bilimsel verilere, milli kültürümüze ve ahlaki kurallara uygun olmalıdır. Abur cubur bilgilerle dolu her kitabı çocuk kitabı diye alıp çocuklarımıza okutamayız. Seçici olmak zorundayız.
*
Eğer alacağımız kitap düşünceye dayalı bir kitapsa mutlaka fihrist (içindekiler) bölümü, anlamını kavramada zorlanabilecekleri kelimeler için sözlük ve kavramları destekleyici görsel unsurlara yer verilmiş olmalıdır.
*
Okuyacakları kitaplar çocuklarımızın duygu, düşünce, hayal dünyalarında yeni ufuklar açmalı. Çünkü her şey bir hayal ile başlar. Onlara alacağımız kitaplar bu amaca hizmet etmelidir. Kitaplarda anlatılan fikir ve olaylarda mantık silsilesinin olması da çok önemlidir. Birbirinden kopuk olaylar silsilesi ve mantık hataları çocuğun anlamasını güçleştirecek ve okuma isteğini kıracaktır. Çocuk, mantık hatalarının olduğu kitapları okuyarak bizim arzu ettiğimiz faydayı göremeyecek ve boşa zaman harcamış olacaktır.
*
Çocuklarımız yaşları gereği oyun ve hayal dünyasında yaşarlar. Bunun için çocuk kitaplarında mübalağa (abartma), teşbih (benzetme) gibi söz sanatları ile hayal ve sembolleri içeren öğeler bulunmalı. Ayrıca okudukları kitaplarda, şiddet, kavga, argo içeren öğelerin olmamasına dikkat etmeliyiz. Küçük yaştan itibaren çocuklarımızı şiddet ve argodan uzak tutarsak gelecekte daha sağlıklı ve düzgün kişiliğe sahip olurlar.
*
Çocuk kitapları aslında çocuğun kendi kültür ve medeniyet dünyasıyla iletişime geçtiği önemli bir araçtır. Çocuklarımız okuyacakları kitaplar yoluyla ailesine, yurduna, milletine, kutsal değerlere bağlılık duygusu kazanmalı ve kitaplar bu duygularını daha da güçlü hale getirmelidir. Onların bilinç seviyelerini, bilgi ve kültür düzeylerini artırmalıdır. Bunun için de ihtiva ettikleri bilgiler güncel olmalı. Bilgi ve ayrıntılar açık ve net bir şekilde sunulmalı, ön yargıdan uzak olmalıdır. Çocuklarımızı her türlü ön yargıdan uzak tutmak bizim onlara yapabileceğimiz en büyük iyiliktir. Zira önyargı toplumsal yapıya ciddi zararlar veren bir virüstür.
*
Çocuk kitaplarındaki ifadeler açık, kesin ve yalın olmalıdır. Mutlaka konuyla ilgili açıklayıcı, muhakemeye dayalı şirin resimler olmalı. Bu tür resimler çocukların dikkatini çeker, kitapta anlatılan konunun daha iyi kavranmasına yardımcı olur. Kitaba ve okumaya karşı ilgi ve istek uyandırır.
*
Çocuklar izledikleri bir filmin kahramanından nasıl etkileniyorsa okudukları kitabın kahramanından da aynı şekilde etkilenirler, kendilerini onların yerine koyar, onları taklit ederler. Okuyacakları kitaplardaki olayın kahramanlarının nitelikleri gerçek ya da gerçeğe yakın olmalı, çok fazla abartılı olmamalı. Karakter özelliklerinin ve fiziki görünüşlerinin güçlü bir şekilde tasvir edilmesi gerekir. Kitaptaki kahramanların vereceği mesajlar da çok önemlidir. Bu kahramanlar çocuklarımıza olumlu ve arzuladığımız manada örneklik teşkil etmelidir. Zorlu mücadelelerden zaferle çıkmış olmalı. İnsani, milli ve evrensel değerleri kendisinde toplamış, ayrıntılı şekilde tanıtılmış olmalıdır kitabımızın kahramanı.
*
İçerisinde karşılıklı diyaloglara yer verilmeyen kitaplar çocukları sıkar. Çocuğunuz için kitap seçerken kitaptaki kahramanlar arasında diyaloglara yer verilmiş olmasına dikkat edin. Bu önemli bir özelliktir. Kitap bu sayede çocuk için yavan ve sıkıcı olmaz; onun okumaya karşı ilgi ve motivasyonunu artırır.
*
Çoğu zaman gördüğümüz eksikliklerden bir tanesi de çocuklarımıza şiir kitabı almıyoruz. Evet öykü, roman okuturken neden onları şiirden yoksun bırakıyoruz? Şiir, hayatın ritmidir. Onsuz bir hayat düşünemeyiz. Edebi değeri olan şiirler çocuklarımızın duygusal gelişiminde önemli yer tutar. Şiirin büyülü dünyasından çocuklarımızı mahrum etmeyelim. Hatta çocuklarımıza şiir ezberletelim, yüksek sesle okutalım ve okurken onları dinleyelim. Böylece hem hafızaları güçlenecek hem de hitabet yetenekleri gelişecektir. Şiir deyince burun kıvıran büyüklere duyurulur. Ayrıca küçük yaşlarda şiirin zevkine varan çocuklarımız kitap ve okuma konusunda hayatları boyunca bırakamayacakları bir tiryakilik ve alışkanlık kazanmış olacaklardır. Okuyacakları şiir kitaplarını seçerken seviyelerine uygun, duygusal gelişimlerini olumlu yönde etkileyecek edebi nitelik ve kaliteye dikkat etmeliyiz.
*
Nasıl ki, sağlıklı vücuda sahip olmaları için her bulduğumuzu çocuklarımıza yedirmiyor, yediklerinin kaliteli, sağlıklı, hijyenik olmasına özen gösteriyorsak ve seçici davranıyorsak onların zihinlerini ve ruhlarını doyurmak için de okuyacakları kitabı çok iyi seçmeliyiz. Çünkü çocuklarımız bizim her şeyimiz, geleceğimiz onlara emanet. Aman dikkat edelim!
*
ŞİİR FALINDAN:
*
Âdeme müşkil değil mâl ü menâl eksikliği,
Müşkil odur ki ola fazl u kemal eksikliği.
Bağdatlı Ruhi